ภาษาไทยถิ่นอีสาน หรือ ภาษาลาวอีสาน เป็นการพัฒนาในท้องถิ่นของภาษาลาวในประเทศไทย ผู้พูดในท้องที่ยังคงถือว่าเป็นภาษาลาว รัฐบาลไทยยอมรับภาษานี้เป็นสำเนียงภาษาไทย
สำเนียง
ภาษานี้แบ่งออกเป็น 6 สำเนียงใหญ่ คือ
1. ภาษาลาวเวียงจันทน์
ใช้ในประเทศลาว ท้องที่นครหลวงเวียงจันทน์ แขวงบอลิคำไซ และในประเทศไทยท้องที่
- ชัยภูมิ
- หนองบัวลำภู
- หนองคาย (อำเภอเมืองหนองคาย ศรีเชียงใหม่ ท่าบ่อ โพนพิสัย โพธิ์ตาก สังคม(บางหมู่บ้าน) )
- ขอนแก่น (อำเภอภูเวียง ชุมแพ สีชมพู ภูผาม่าน หนองนาคำ เวียงเก่า หนองเรือบางหมู่บ้าน โคกโพธิ์ไชยบางหมู่บ้าน)
- ยโสธร (อำเภอเมืองยโสธร ทรายมูล กุดชุม บางหมู่บ้าน)
- อุดรธานี (อำเภอบ้านผือ เพ็ญ บางหมู่บ้าน)
- ศรีสะเกษ (ในบางหมู่บ้านของอำเภอเมืองศรีสะเกษ อำเภอขุขันธ์ อำเภอขุนหาญ)
2. ภาษาลาวเหนือ
ใช้ในประเทศลาวท้องที่แขวงหลวงพระบาง ไซยะบุรี อุดมไซ ในประเทศไทยท้องที่
- เลย
- อุตรดิตถ์ (อำเภอบ้านโคก น้ำปาด ฟากท่า)
- เพชรบูรณ์ (อำเภอหล่มสัก หล่มเก่า น้ำหนาว)
- ขอนแก่น (อำเภอภูผาม่าน และบางหมู่บ้านของอำเภอสีชมพู ชุมแพ)
- ชัยภูมิ (อำเภอคอนสาร)
- พิษณุโลก (อำเภอชาติตระการและนครไทยบางหมู่บ้าน)
- หนองคาย (อำเภอสังคม)
- อุดรธานี (อำเภอน้ำโสม นายูง บางหมู่บ้าน)
3. ภาษาลาวตะวันออกเฉียงเหนือ
ใช้ในประเทศลาวท้องที่แขวงเชียงขวาง หัวพัน ในประเทศไทยท้องที่
- อุดรธานี (บ้านเชียง อำเภอหนองหาน อำเภอบ้านผือ(
- บางหมู่บ้านในจังหวัดสกลนคร
- หนองคาย(บางหมู่บ้านในอำเภอท่าบ่อ อำเภอศรีเชียงใหม่ และอำเภอโพธิ์ตาก)
- และยังมีชุมชนลาวพวนในภาคเหนือบางแห่งในจังหวัดสุโขทัย อุตรดิตถ์ แพร่ ไม่กี่หมู่บ้านเท่านั้น
4. ภาษาลาวกลาง
แยกออกเป็นสำเนียงถิ่น 2 สำเนียงใหญ่ คือ ภาษาลาวกลางถิ่นคำม่วน และถิ่นสุวรรณเขต ถิ่นคำม่วน
จังหวัดที่พูดในประเทศไทย เช่น จังหวัดนครพนม สกลนคร บึงกาฬ (อำเภอเซกา บึงโขงหลง บางหมู่บ้าน) ถิ่นสุวรรณเขต จังหวัดที่พูดมีจังหวัดเดียว คือ จังหวัดมุกดาหาร
5. ภาษาลาวใต้
ใช้ในประเทศลาวท้องที่แขวงจำปาศักดิ์ สาละวัน เซกอง อัตตะปือ
จังหวัดที่พูดในประเทศไทย จังหวัดอุบลราชธานี อำนาจเจริญ ศรีสะเกษ ยโสธร
6. ภาษาลาวตะวันตก (ภาษาลาวร้อยเอ็ดหรือภาษาอีสาน)
ไม่มีใช้ในประเทศลาว เป็นภาษาที่ใช้ในท้องถิ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ท้องที่ร้อยเอ็ด อุดรธานี ขอนแก่น กาฬสินธุ์ มหาสารคาม บุรีรัมย์ หนองคาย (บางหมู่บ้าน) นครราชสีมา (บางอำเภอ) และบริเวณใกล้เคียงมณฑลร้อยเอ็ดของสยาม
สำเนียงนี้มีการใช้กันอย่างแพร่หลายในพื้นที่ส่วนมากของภาคอีสานสำเนียงนี้ส่วนมากจะใช้"สระเอียแทนสระเอือ"ในปัจจุบันจนได้ขึ้นชื่อว่าเป็นสำเนียงกลางหรือสำเนียงมาตรฐานของภาษาอีสาน เทียบเท่ากับ แหลงใต้ อู้คำเมือง พูดไทยกลาง ของแต่ละภาค
ตัวอย่างประโยคภาษาไทยถิ่นอีสาน
| กินเข่าแล้วบ่,กินเข่าแล้วติ | กินข้าวแล้วเหรอ |
| กี่ซี้นงัว | เนื้อวัวย่าง |
| งามเติบ , งามหลาย | สวยมาก |
| งึดแฮง, งึดหลาย | ประหลาดใจเหลือเกิน ประหลาดใจมาก |
| จบหลาย, | สวยมาก |
| จ่มดู๋ | ขี้บ่น, พูดมาก |
| เซาเว่า, เซาปาก | หยุดพูด |
| ตาเหลียโตน , หลูโตน , ลิโตน | สงสาร |
| บ่พ้อกันโดนและเนาะ | ไม่ได้เจอกันนานแล้วนะ |
| ผู้ฮ่ายหลาย | ขี้เหร่มาก |
| พออยู่พอเซา | พอกินพออยู่ |
| มาแต่ไส | ไปไหนมา |
| สูนแฮง | โมโหมาก |
| ฮ่าง, เพ | พัง, ใช้งานไม่ได้ |
| เฮียน, เฮือน | บ้าน |
| เมียเฮียน,เมือเฮือน , เมียบ้าน | กลับบ้าน |
| สมัยแต่กี้ | สมัยก่อน |
| มื่ออื่น | พรุ่งนี้ |
| ซุมื่อ | ทุกวัน |
| ยามแลง | ตอนเย็น |
| ย่าน | กลัว |
| ขี้เดียด | รังเกียจ |
| ซังแฮง, ซังอีหลี | เกลียดมาก |
| ซี้นหลอด | เนื้อตากแห้ง |
| คีง | เนื้อตัว ร่างกาย |
| บาย | แตะ ลูบ |
| เกิบ | รองเท้า |
